Een complex onderwerp, vooral wat betreft oplossingen, want alles wijst erop dat een echte oplossing vraagt om het veranderen van de manier waarop we gewend zijn geraakt te leven. Velen van ons willen dat niet of te weinig. Inzichten uit de psychologie en sociologie doen bovendien vermoeden dat de gemiddelde mens niet heel erg geschikt is voor het maken van keuzes die goed zijn voor het collectief en dat pas op langere termijn, en dat op de korte termijn niet zijn voor het eigen individu.
Verandert het klimaat?
Ja, en veel meer dan wat je van nature zou verwachten door bijvoorbeeld veranderingen in de straling van de zon, veranderingen in de stand van de Aarde ten opzichte van de zon en variaties in de uitbarstingen van vulkanen. Dit inzicht is vastgelegd in vele rapporten, onder andere van het IPCC, het Intergovernmental Panel on Climate Change. Ook zijn er veel grafieken die het verloop van het CO2-gehalte in de lucht tonen en de verandering in de loop der jaren van de temperatuur op aarde. Veel van die grafieken zijn voor leken overigens niet makkelijk te lezen omdat ze veelal, in het streven naar betrouwbare cijfers, op verschillende meet- en berekenmethoden gebaseerde lijnen tonen. Maar de trend die die grafieken tonen is overal hetzelfde.
Omdat het verloop van de gemiddelde temperatuur op aarde eerst min of meer vlak is en die gemiddelde temperatuur vanaf ongeveer 1950 begint te stijgen, eerst geleidelijk en daarna steeds sneller (in een grafiek ziet dat eruit als steeds steiler) wordt de vorm die zo'n grafiek laat zien ook wel de hockeystick genoemd. van dergelijke grafieken vergeleken met die van een hockeystick.
Grafieken die het verloop van het CO2-gehalte in de lucht laten zien, leveren ongeveer hetzelfde beeld op. De wereldwijde stijging van de temperatuur gaat ongeveer gelijk op met de stijging van het CO2-gehalte in de lucht. Statische berekeningen ondersteunen dit verband. Dat geldt ook voor natuurkundige modellen. CO2 is een zogenoemd broeikasgas. Hoe meer CO2 er in de lucht zit, des te minder warmte er van de Aarde weglekt naar het heelal oftewel de ruimte om de Aarde heen. Wetenschappers kunnen dat meten, in bijvoorbeeld een laboratorium. Als wetenschappers dat wat daaruit bekend is, in natuurkundige modellen stoppen, dan voorspellen die modellen bij meer CO2 in de lucht hogere temperaturen op Aarde. Dat komt overeen met wat in werkelijkheid wereldwijd wordt gemeten. De modellen ondersteunen dus ook het verband tussen de CO2-gehalten in de lucht en de temperaturen op aarde, waarbij hogere temperaturen het gevolg zijn van meer CO2 (en niet omgekeerd). Tenslotte kloppen de hogere CO2-gehalten in de lucht ook met de hoeveelheden CO2 die wereldwijd worden uitgestoten oftewel de lucht in gaan.
Bronnen van CO2 zijn alle vormen van het gebruik van fossiele energie (olie, gas, steenkolen etc.), de landbouw en de aantasting van of het verdwijnen van natuurlijke landschappen. Fossiele energie wordt gebruikt voor het verwarmen van huizen en gebouwen, voor alle vormen van verkeer en transport van auto's en vliegtuigen tot mammoettankers die olie vervoeren, voor de productie en het gebruik van electriciteit, voor het verwarmen van kassen voor tuinbouw en voor de productie door de industrie van machines en consumentengoederen.
Zoals gezegd zijn veel grafieken over klimaatverandering wel wetenschappelijk zeer verantwoord, maar vaak ook complex en daardoor minder toegankelijk voor de gewone burger die er ook iets van wil begrijpen. Anders gezegd: veel materiaal hierover is niet erg communicatief. Dat geldt in mijn ogen zelfs voor de paar grafieken die de Nederlandse stichting Urgenda op deze pagina van haar website laat zien.
Een onafhankelijke organisatie die grafieken toont die wat beter toegankelijk zijn is BerkeleyEarth.org. Zie bijvoorbeeld de grafieken op de (Engelstalige) pagina met de naam 'Summary of Findings' (Samenvatting van bevindingen).
Hoe erg is dat de temperatuur op Aarde wereldwijd stijgt?
De gevolgen zijn groot en veel gevolgen zijn negatief voor mensen, planten en dieren. Een van de algemene redenen daarvoor is dat mensen, dieren en planten zijn aangepast aan en horen bij het klimaat zoals dat al heel lang bestaat. De verandering gaat bovendien zo snel dat mensen, dieren en planten zich vaak niet zullen kunnen aanpassen aan de verwachte nieuwe omstandigheden. In het verleden waren er ook klimaatveranderingen. Vaak vonden die heel geleidelijk plaats, en dus niet zo snel als nu, plaats. Veel soorten konden zich daardoor evolutionair aanpassen en veranderden mee met het klimaat. Bij de klimaatveranderingen in het verleden die wel snel of plotseling voltrokken, stierven vrijwel altijd veel soorten uit, wereldwijd of in bepaalde streken op aarde. Als we dat niet willen, dan moeten we geen klimaatverandering zoals die nu al begonnen is, willen. Tenzij we het niet erg vinden dat binnen bijvoorbeeld enkele generaties sommige landen waaronder Nederland deels of helemaal onbewoonbaar worden door een forse zeespiegelstijging. In sommige landen in Azië is dat nu al aan het gebeuren omdat sommige bewoonde kustgebieden steeds vaker overstromen.
Voorspeld wordt dat sommige warme en nu nog bewoonde streken op aarde in de nabije toekomst onbewoonbaar worden omdat de hoogste temperaturen in het zomerseizoen steeds vaker hoger zullen worden dan wat een mens aankan. In Nederland overlijden er meer mensen als de temperatuur in de zomer ruim boven de 30 graden Celsius komt. In tropische gebieden is dat veel sterker het geval en naar verwachting zal dat de komende jaren alleen maar toenemen.
Het weer gaat extremer worden en dat zal zorgen voor meer rampen door natuurgeweld, meer schade en meer slechtofffers.
Het weer wordt zowel natter als droger. Als het regent zal het vaak meer regenen en als het droog is zal het vaker langer droog zijn. In sommige gebieden in Afrika heeft de landbouw daar nu al last van. Als het ergens een jaar lang niet regent dat mislukken oogsten en sterft veel van het vee.
Als het klimaat verder verandert dan zal dat in sommige streken en landen gaan leiden tot maatschappelijke ontwrichting. Als mensen op die plaatsen niet meer op een normale manier kunnen leven, dan zullen nieuwe migratiestromen ontstaan van klimaatvluchtelingen.
Wie denkt dat we wel even zonder grote risico's kunnen afwachten hoe een en ander zich ontwikkelt, heeft het mis. Klimaatwetenschappers krijgen steeds beter zicht op hoe de klimaatverandering zich ontwikkelt. De laatste jaren lijkt er sprake van een versnelling in het tempo waarmee de temperatuur op aarde stijgt. Een van de oorzaken daarvan zijn mechanismen die ervoor zorgen dat de temperatuurstijging op aarde zichzelf versterkt. Drie voorbeelden daarvan zijn:
- sneeuw/ijs verdwijnt;
- permafrost verdwijnt
- methaanhydraten in de diepzee van de oceanen.